Hafıza bozukluğu ve demans (Unutkanlık ve bunama)
Unutkanlık zaman zaman herkesin yaşadığı bir tecrübedir. Ancak bazı durumlarda bu unutkanlık normalden fazla olup kişinin günlük yaşamını etkilemeye başlar. Bu hastalarda konsantrasyon güçlüğü, depresyon, fiziksel hastalık, ilaçlar veya ileri yaş söz konusu olabilir. Bunama ise tıbbi olarak demans diye bilinen beyinin hafıza yeteneğinin kaybı, akıl yürütme güçlüğü, anlama zorluğu, yargılamada bozulma, düşünme ve lisan fonksiyonlarındaki bozukluk ile seyreden bir hastalık grubudur. Bu hastalarda sıklıkla kişilik değişiklikleri ve yakın çevre ile olan ilişkilerinde bozulma görülür. Demans hastalığı ilerledikçe kişinin kendine bakımı ve hayatını idame ettirmesi zorlaşır. Demansın birçok nedeni vardır;
-Alzheimer Hastalığı
En sık görülen demans tipi olarak neredeyse hastaların yarısında ortaya çıkan klinik bir durumdur. Bu hastaların beyini küçülür, beyindeki hücre sayısı azalır.Beyinde hücreler artası haberleşmeyi sağlayan kimyasallar azalır. Hastalık ilerleyici vasıftadır.
-Vasküler demans
Demans hastalarının dörtte birinde görülen beynin küçük damar hastalığına bağlı olarak ortaya çıkar . Multienfarkt demans olarak da bilinen bu demans tipi inmenin bir başka klinik tipidir.
-Lewy cisimciği demansı
Yüz demans hastasının 15’inde görülen ,Parkinson hastalığına benzer bulgularla başlayan beyinin bazı yerlerinin tutulduğu özel bir demans tipidir.
-Karışık tipte demans
Yukarıda sayılan tiplerin bir arada görüldüğü vakalar nadir de olsa görülebilir. Tıp literatüründe yaklaşık olarak demansa neden olan altmış civarında hastalık vardır. Çoğunlukla nadir görğlen bu hastalıklarda demansın yanısıra hastalıklara ait bulgular vardır.
Genellikle altmış beş yaşından sonra yirmi kişiden bir kişide, seksen beş yaşından sonra ise, beş kişinin birinde demans görülmekle birlikte, nadiren genç yaşlarda da görülebilir. Dünya da demansla yaşayan oniki milyon insan vardır. Önümüzdeki otuz yıl içinde bu sayı yirmi dört milyona çıkacaktır. Demansın bazı insanlarda gelişme riski oldukça yüksektir. Nadir de olsa genetik geçişli demansa da rastlanmaktadır.
Demans hastalarında akli melekeler zamanla bozulur. Hafıza sorunları ön plandadır.
Kural olarak yakın hafıza kusuru ön plandadır. Duygulanım, davranış ve kişilik değişiklikleri sıklıkla görülür. Erken dönemlerde demans hastaları irite ve fazla duygusal olabilirler. Erken demans hastaları bazen kendilerinde gelişen yıkım sürecinin farkına vararak depresyona girebilirler. Bazı demans hastaları agresif ve saldırgan davranışları özellikle yakınlarına karşı gösterebilirler. Bu hastala şüpheci, korkulu ve hatta bazen gerçekte var olmayan düşünceler (delüzyon) veya gerçekte var olmayan şeylerin (halüsinasyon) varlıklarını hissedebilirler. Görsel halüsinasyonlar özellikle Lewy cisimciği demansında sıklıkla görülür. Duygulanım, davranış ve kişilik değişiklikleri sosyal olarak inhibe olurlar, çevreleri ile ilişkileri bozulur ve içe kapanırlar. Uyku sıklıkla bozulur, huzursuzluğa neden olur.
Günlük aktivitelerinde sorunlar yaşamaya başlarlar. Zaman içinde kişisel bakımlarını yapamaz hale gelirler.
Demans her hastada farklı bir seyir gösterir. Bu durum demansın nedenine bağlı olarak da farklılık gösterir. Ortalama olarak tanı konduktan sonra hastalığın en şiddetli haline ilerlemesi yaklaşık on yıl kadar sürer.
Demans şüphesi oluştuğunda ilk yapılması gereken doktora en kısa zamanda gitmek olmalıdır. Bu nedenle gideceğiniz nöroloji doktoru size bazı testler uygulayıp, bazı tetkikler isteyebilir. Manyetik rezonans görüntülemesi yapılacak ilk tetkiklerin başında gelir. Farklı nedenleri araştırılması için ileri teknoloji gerektiren tetkiklerde sizden istenebilir.
Demans tedavisi
Demansın kesin tedavisi yoktur. Ancak bazı nedenlere yönelik tedavi sınırlı olmakla beraber mümkündür. Düşünme sürecine ve hafızayı güçlendirmeye yönelik tedavi ile beraber davranışları düzenleyen tedavi seçenekleri vardır. Demans tedavisinde asetil kolin esteraz inhibitörleri, memantinin yanı sıra antidepresifler, aspirin, uyku düzenleyici ilaçlar, sakinleştiriciler ve duygu durum düzenleyiciler kullanılabilir.
Tedavinin aslında en önemli kısmı destekleyici tedavi ve yakın bakım ve ilgi gösterilmesidir. Günlük hafıza güçlendirici egsersizler yararlı olabilir (gerçeği bulma, problem çözme, bilişsel uyarıcılar kullanma, düzenli fiziksel aktivite, gibi sayılabilir).
Demansdan korunma
Günümüzde demans gelişimini engelleyen herhangi tıbbi bir yöntem yoktur. Ancak bazı tedbirler alınabilir. Sigara, yüksek kolesterol, aşırı alkol, hareketsiz bir yaşam tarzı, aşırı kilo, diabet, ve kan basıncı kontrolü demans gelişimine kısmen engel olabilir.
Beyninizi aktif tutmak, ayni bol bol okumak, yabancı dil öğrenmeye çalışmak, müzik aleti çalmaya çalışmak ve yeni hobiler edinmek gibi sayılabilir.
Demans tanı ve tedavisinde nöroloji doktorları sizlere yardımcı olacaktır.