Uyku Bozuklukları
İnsomniya
Yetişkinlerin yaklaşık olarak beşde biri istedikleri kadar uyuyamazlar.
Kötü uyku;
- Uykuya dalmakda zorlanmak,
- Çok erken uyanmak,
- Gece uzun süre uyanık kalmak,
- Gece uykusu sonrası dinlenmiş olarak uyanmamak gibi yakınmalar varsa akla gelmelidir.
Kötü uykunuz varsa, gün içinde yorgun, konsantrasyon bozukluğu, sinirli ve verimsiz hissedersiniz.
Uyanıklığı dikkate aldığınızda, gece uyanmalarınız sizin için normal değilse ve tekrar uykuya dalmakta zorlanıyorsanız uykunuzun kalitesi kötüdür. Stres, ailevi veya iş sorunları, jet-lag, günlük rutinde değişiklik, alışılmadık bir yatakda uyumakgibi geçici nedenler uyku sorunlarına neden olabilir. Kaygı bozukluğu ve depresyonda kötü uykuya neden olan psikiyatrik problemlerdir. Özellikle obez kişilerde görülen horlama sıklıkla uyku apnesine neden olabilir. Bazı hastalıklar ise kişilerin uyanık kalmasına neden olur. Örneğin; ağrıya neden olan hastralıklar bacak krampları, solunum yetmezliği, hazımsızlık, öksürük, kaşınma,sıcak basması, akıl sağlığında ki bozukluklar gibi. Alkol, kafein, nikotin, sokak ilaçları gibi uyarıcılar ve bazen de herhangi bir hastalık nedeni ile kullanılan ilaçlar normal uyku sürecini bozabilir.
Narkolepsi
Eğer narkolepsiniz varsa gün içinde sürekli aşırı yorgun ve sersemlemiş gibi hissedersiniz. Üstelik gece uykularınız da bozuktur. Gün içinde bazen herhangi bir neden olmaksızın ani uyuklamalarınız, uyku ataklarınız olabilir. Narkolepsisi olan birçok hastada katapleksi de görülebilir. Bu durum da vücudunuzdaki kasların aniden kontrolünü kaybedersiniz. Narkolepsi hastalarında bazen halüsinasyonlar (gerçekten var olmayan şeyleri görmek, duymak veya hissetmek) özellikle uykuya dalarken veya uyanırken görülür. Kesin nedeni bilinmemektedir. Narkolepsi çok nadir olarak görülen yaklaşık olarak onbinde 3-5 kişide görülür.Tanı nörolojik muayene ve uyku laboratuarı incelemesi ile olur. Tedavi nöroloji uzmanları tarafından yapılır.
Tıkayıcı(obstrüktif) Uyku Apne Sendromu
Tıkayıcı uyku apnesi (TUA) uyku sırasında aralıklı ve tekrarlayan üst solunum yolunun kapandığı klinik bir durumdur. TUA uyku sırasında solunum bozukluğuna gün içinde de aşırı uyku haline neden olan dünyada oldukça yaygın görülen orta yaştaki erkeklerin %2-4’ ünde, orta yaştaki kadınların ise % 1-2 ‘sinde görülür. Çoğunlukla erkeklerde, orta yaşta (erkekler için 55-59, kadınlar için 60-64) sigara içenlerde, aşırı kilolularda, sakinleştirici ilaç kullananlarda, aşırı alkol tüketenlerde ve genetik olarak çene yapısı bozuk olanalarda görülür.TUA ‘da gün içinde aşırı uyuma, bozulmuş konsantrasyon, gece uykuda horlama, dinlendirici olmayan uyku, gece sık sık uyanma, görgü tanıklarınca teyit edilen solunum durması atakları, huzursuz uyku, gün içinde sinirlilik, kişilik değişikliği, geceleri sık sık idrara çıkma ve özellikle erkeklerde cinsel isteksizlik yapar. Özellikle kişilik değişiklikleri, apne atakları, sinirlilik ve gece uykudaki huzursuzlukla ilgili bilgiler kişi ile birlikte uyuyan tanıklardan elde edilebilir. TUA ‘da sıklıkla hipertansiyon, kadiyovasküler hastalıklar , özellikle koroner kalp hastalığı, inme, konjestif kalp yetmezliği, obezite metabolik sendrom, diyabet, astım birlikte görülür. Horlaması ve astımı olan kişilerde TUA riski daha fazladır.
Tanı
Laboratuvar testleri ve uyku laboratuvarı incelemesi nörolojik muayene ile birlikte kesin tanı için yol göstericidir.
Tedavi
Tedavi dört ana başlıkta toplanabilir. Gerektiğinde KBB, göğüs hastalıkları uzmanı,diş hekimi yardımı ile nöroloji doktoruyla birlikte tedavi süreci tespit edilir. Davranış tedavisi (uyku hijyeni), sürekli pozitif hava yolu basınç uygulaması (CPAP), ağız içi cihazlar, ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi seçenekleri söz konusudur.
Komplikasyonlar ve Seyir
Gün içinde aşırı uyuklama evde, işte veya araba kullanırken kazalara neden olabilir.Sinirlilik, depresyon veya diğer psikolojik durumlar oluşabilir. Özellikle hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, konjestif kalp yetmezliği ve inme bu hastalarda daha sık görülür. CPAP tedavisi uygulanan hastalarda kısa sürede sonuç alınır. Yapılan çalışmalarda CPAP uygulaması 4-8 hafta içinde etkisini gösterir.
Horlama
Burun, yumuşak damak, yutak kaslarının ve yumuşak dokularının uyku sırasında titremesi ile oluşan gürültülü solunum şeklidir. Erkeklerde daha sık görülmekle beraber her iki cinsiyette de karşımıza çıkar. Beraberinde TUA varsa bu tip hastalar yumuşak damağa yönelik cerrahiden oldukça yarar görür.Tanı için uyku laboratuvarı incelemesi gereklidir. Solunum da sıkıntıya neden olan seviyeyi tespit etmek için nörolojik muayenenin yanı sıra KBB muayenesi de gerekli olabilir. Özellikle nadir görülen tümöral ve kistik yapılar bu muayene ile tespit edilir. Tiroid testleride hipotroidizme bağlı horlamayı dışlamak için yapılmalıdır. Nörologların gözetiminde cerrahi olmayan veya cerrahi yöntemlerle tedavisi mümkündür.
Huzursuz Bacaklar Sendromu
Uykusuzluğa (insomniya) neden olan tedavi edilebilir fakat tanısı oldukça zor konan, sıklıkla görülen bir başka hastalıkta huzursuz bacaklar sendromudur. Hastalar istirahat halinde özellikle uzandıkları dönemde sıklıkla tarif etmekte zorlandıkları, rahatsız edici ve bacakları karşı koyamadıkları bir hareket ettirme isteğinden yakınırlar. Bu durumu lokalize edemedikleri bu huzursuzluğu yanma, sızlama, kasılma, karıncalanma, uyuşma, iğnelenme veya elektriklenme kelimleri ile ifade etmeye çalışırlar. Huzursuz bacaklar sendromu uykuya dalmayı tipik olarak zorlaştırır. Genetik olmakla beraber hamilelik, demir eksikliği anemisi, folik asit eksikliği, periferik nöropati, diyabet, böbrek hastalığı, romatoit artrit, bel fıtığı veya diğer omurilik hastalıklarına bağlı olarak gelişebilir. Tedavi de eğer neden tespit edilebilirse, nedene yönelik girişimler hastaları iyileştirir. Ancak sebebi tespit edilemeyen hastalarda, bu durum muhtemelen dopamin metabolizmasındaki bozukluğa bağlı geliştiği için, tedavi dopamin eksikliğine yönelik olarak yapılır. Huzursuz bacaklar sendromuyla birlikte sıklıkla görülen bir başka durum ise uyku sırasında görülen, kolaylıkla tedavi edilebilen Periyodik Ekstremite Hareket Bozukluğudur. Diğer uyku bozuklukları gibi tedavisi nöroloji uzmanının gözetiminde gerçekleştirilir.